سعید نفیسی و صدرالدین عینی

استادان صدرالدین عینی و سعید نفیسی از معدود چهره‌های ادبی دو کشور ایران و تاجیکستان هستند که در تمام انواع نثر اعم از ادبی، تاریخی، اجتماعی، علمی و... اثرهایی آفریده‌اند. در این مقاله نگارنده پس از بیان شرح ‌حال مختصری از هردو استاد، به معرفی و بررسی آثار آن‌ها پرداخته و نقاط شباهت و تفارق آن‌ها را ذکر کرده است. هم صدرالدین عینی و هم سعید نفیسی به ایجاد آثار ادبی، ترجمه، تحلیل متون فارسی، تحقیق ادبیات، لغت و لغت‌نویسی، کتاب‌شناسی و... مشغول بودند؛ ازهمین‌رو، این دو استاد با هم قرابت ناگسستنی دارند. احتمالاً نخستین آشنایی سعید نفیسی با عینی به‌واسطة انتشار قصۀ «آدینه» در سال ۱۹۲۴م در روزنامۀ آواز تاجیک و مجلۀ رهبر دانش صورت گرفته باشد. اما آشنایی اصلی سعید نفیسی با صدرالدین عینی مربوط به سال ۱۹۲۶م است که تذکرۀ نمونۀ ادبیات تاجیک تألیف عینی به‌چاپ رسید. نسخه‌هایی از این تذکره به تهران هم رسید و سعید نفیسی خیلی زود به دفاع از آن برخاست. عینی و نفیسی هردو بیش از پنجاه سال از عمر گرانبهای خود را در راه ادب و فرهنگ فارسی صرف کرده‌اند. مطالعۀ آثار علمی و ادبی این دو شخصیت همگون ثابت می‌کند که آن‌ها به این دنیا برای آمیزش نثر علمی به ادبی آمده‌اند و نثر علمی هردو از دایرۀ عربی‌زدگی جملات و معانی غریب عاری است. نگارندۀ مقاله در پایان به این بحث و بررسی به این نتیجه رسیده است که پیوند روحانی نثر ایران و تاجیکستان، سعید نفیسی و صدرالدین عینی هنوز هم پایدار است و می‌سزد که این موضوع در قالب تیپولوژی (ریخت‌شناسی) ادبی تحقیق شود و به این واسطه صفحه‌ای تازه از اشتراک ادبیات فارسی تاجیکی کشف شود.